Nie ma co ukrywać – wojna w Ukrainie spowodowała, że sytuacja wielu wykonawców stała się trudna. Wielu wykonawców zastanawia się, czy obecna sytuacja na rynku spowodowana wojną w Ukrainie stanowi podstawę do zmiany umowy zawartej po przeprowadzonym przetargu.
W tym artykule omówię, jak wygląda sytuacja na gruncie prawa zamówień publicznych.
Wojna w Ukrainie – skutki dla wykonawców
Z moich obserwacji wynika, że wojna w Ukrainie spowodowała następujące negatywne skutki dla gospodarki:
- Niedobór materiałów, w tym przede wszystkim wyrobów stalowych.
- Odpływ pracowników z Ukrainy.
- Znaczący wzrost cen materiałów.
- Zaostrzenie polityki gwarancyjnej i kredytowej przez instytucje finansowe.
Po więcej informacji w tym zakresie odsyłam na stronę Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa. Przygotował on bardzo ciekawy materiał podsumowujący negatywne scenariusze dla polskiego sektora budownictwa po wybuchu wojny w Ukrainie. Materiał dostępny jest pod tym linkiem.
W związku z powyższym wykonawcy kontraktów publicznych stoją obecnie przed olbrzymimi problemami. Po pierwsze, realizacja zamówienia za cenę, którą zaoferowali jakiś czas temu (przed wybuchem wojny), w wielu przypadkach jest już nierealna i groziłaby wykonawcy rażącą stratą.
Po drugie, zagrożone są również terminy wykonania zamówienia.
Wniosek o zmianę umowy
W takim przypadku zasadne jest złożenie wniosku do zamawiającego o zmianę umowy.
Wniosek o zmianę umowy może dotyczyć zarówno zmiany wysokości wynagrodzenia, jak i modyfikacji terminów wykonania umowy.
Musisz jednak pamiętać, że co do zasady zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego są zakazane. Żeby zamawiający mógł zmienić zawartą umowę, to musi zostać spełniona przynajmniej jedna z przesłanek ściśle określona w przepisach.
Prześledźmy zatem najczęściej stosowane przesłanki.
Przesłanki zmiany umowy
Najczęściej stosowaną przesłaną zmiany umowy (a zarazem najbezpieczniejszą) jest okoliczność, że zamawiający z góry przewidział możliwość wprowadzenia określonych zmian do umowy. Dlatego w pierwszej kolejności warto dokładnie przeanalizować kontrakt i poszukać w nim informacji na temat możliwych zmian. Jeżeli kontrakt przewiduje zmianę umowy w takiej sytuacji, z jaką obecnie mamy do czynienia, to mamy już podstawę do zmiany. W takiej sytuacji najlepiej będzie, jeżeli oprzesz wniosek o zmianę umowy właśnie na tej przesłance.
Jeżeli jednak kontrakt nie zawiera takiej podstawy, to jeszcze nic straconego. Oprócz powyższej przesłanki mamy bowiem jeszcze kilka innych.
Kolejna przesłanka, którą na pewno musisz rozważyć, została określona w art. 455 ust. 1 pkt 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych.
Dopuszczalna jest zmiana umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia: (…) jeżeli konieczność zmiany umowy spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, o ile zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy a wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekracza 50% wartości pierwotnej umowy.
Żeby spełnić tę przesłankę, Twój wniosek musi więc spełnić trzy warunki:
- Po pierwsze, konieczność zmiany umowy spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć.
- Po drugie, zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy.
- I wreszcie po trzecie – wzrost ceny nie przekracza 50% wartości pierwotnej umowy.
Jeżeli Twój wniosek spełni wszystkie trzy warunki, to zmiana kontraktu będzie dopuszczalna.
Najwięcej wątpliwości może budzić warunek, dotyczący tego, czy Zamawiający (działając z należytą starannością) mógł przewidzieć z góry konieczność zmiany umowy. Moim zdaniem jednak wybuch wojny na Ukrainie (i jego konsekwencje gospodarcze) nie były możliwe do przewidzenia.
Pamiętaj też, że jeżeli wnioskujesz o zmianę wynagrodzenia, to na podstawie tej przesłanki Twój wniosek nie może przekraczać 50% wartości pierwotnej umowy.
Jak udokumentować wniosek o zmianę umowy?
Musisz koniecznie pamiętać o tym, że samo złożenie wniosku o zmianę umowy będzie niewystarczające. Do wniosku musisz również dołączyć dowody.
Z moich obserwacji wynika, że im więcej dowodów przedstawisz, tym większa szansa, że przekonasz zamawiającego do zmiany umowy.
Pamiętaj również o tym, że dowody muszą być konkretne i dotyczące konkretnie Twojego przedsiębiorstwa. Nie jest wystarczające ogólne powoływanie się na sytuację, jaka panuje na rynku.
Wojna w Ukrainie – podsumowanie
Mimo trudnej sytuacji na rynku, której przyczyną jest wojna w Ukrainie, wykonawcy mają pewne możliwości w zakresie wystąpienia o zmianę zawartych umów. Warto z tych możliwości skorzystać. W pierwszej kolejności należy dokładnie przeanalizować zawarty kontrakt, a następnie w zależności od wyników tej analizy – przygotować odpowiedni wniosek o zmianę umowy.
Dawid Pantak
radca prawny
e-mail: dawid.pantak@legalkp.pl
telefon: 668 501 984